De jury van het Steenbergen Stipendium 2019, de prijs voor fotografietalent in Nederland, heeft vijf afstudeerprojecten van studenten aan kunstacademies genomineerd. Voor de selectie hanteerde de jury, naast de fotografische kwaliteit, de mate waarin het werk reflecteert op de wereld om ons heen als belangrijk selectiecriterium. ‘Fotografen omarmen nog steeds bewegend beeld, toch hebben wij dit jaar overwegend voor fotoseries gekozen. Hier zagen wij voornamelijk het experiment, liefde voor oude technieken en nieuwsgierigheid naar onderwerpen buiten de directe wereld van de student’, aldus juryvoorzitter Merel Bem.
De winnaar van de juryprijs ontvangt van Stichting Steenbergen een stimuleringsprijs van 5.000 euro. De werken zijn van 15 november 2019 tot en met 9 februari 2020 te zien in het Nederlands Fotomuseum. De nominatie van de projecten betekent tegelijkertijd het signaleren van vernieuwing binnen de fotografie en geeft inzicht hoe de nieuwe generatie het medium gebruikt. De tentoonstelling in het museum is daarmee een graadmeter voor de ontwikkeling van fotografietalent.
De genomineerden & de toelichting door de jury:.
Jesper Boot (1996, Nederland), Power, www.instagram.com/jesper_boot
Hogeschool voor de Kunsten, Utrecht
Hoe ziet macht eruit? Voor zijn project Power deed Jesper Boot onderzoek naar foto’s van politieke figuren en de clichématige, nogal geestdodende manier waarop zij door de media doorgaans in beeld worden gebracht. Denk aan slecht belichte mannen en vrouwen in saaie pakken achter tafels met microfoons, met op de achtergrond internationale vlaggen of het logo van de EU, of lopend door lange gangen, van de ene vergadering naar de andere, dikke dossiers onder de arm. Iedereen heeft meteen een paar oervoorbeelden in zijn hoofd. Boot ontleedde de beeldtaal tot in de puntjes en probeerde haar vervolgens zelf te creëren. Saai? In de verste verte niet.
Wat een lol moet Boot gehad hebben in het nabootsen van dit soort persbeelden. Zo toverde hij met zo goedkoop mogelijke middelen zijn ouderlijk huis om tot lullig conferentiecentrum. Boot verbeeldt de politiek als een groot theater. Daarvoor hoefde hij niet eens zo ver te kijken. Maar hij moest die gekke wereld eerst op een subtiele manier namaken, voordat wij konden zien hoe archetypisch zij is.
Enrico Garzaro (1988, Italië), Life Long Camera, www.enricogarzaro.com
Gerrit Rietveld Academie, Amsterdam
Vanuit het verlangen om elke dag van zijn leven, of nee: zijn héle leven, vast te leggen in één enkele analoge opname stortte Enrico Garzaro zich op het vervaardigen van verschillende soorten camera’s. De installaties die Garzaro bouwt zijn prachtig, maar ze zijn ook inhoudelijk; ze gáán ergens over. De zelfgebouwde camera’s staan er niet slechts voor het esthetisch genoegen van de kijker, ze werken ook echt. In dit geval legden ze de duur van Garzaro’s eindexamen- expositie vast. Zo creëerden ze beeld waarmee de fotograaf na afloop weer aan de slag kan. Zijn fascinatie voor het vangen van de tijd is geen kortstondige bevlieging, maar een gedrevenheid die zijn werk tot in het diepst bepaalt en voortstuwt.
Viktor Naumovski (1996, Noord-Macedonië), Standing in the Sun, www.instagram.com/vvnaumovski
Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, Den Haag
Met Standing in the Sun heeft Viktor Naumovski zijn publiek vanaf het allereerste moment bij de kladden. De korte film (ca. tien minuten), een surrealistisch coming-of-age-verhaal over een Noord-Macedonische jongen en zijn familie tegen de achtergrond van een naoorlogs, uitgebeend Skopje, is een regelrechte knal voor de kop. Het is bijna niet te geloven dat een student, iemand bovendien die zonder de aanwezigheid van kunst opgroeide, werk aflevert dat zo overtuigend is, en zo onbetwistbaar authentiek.
Naumovski schreef het script met zijn vrienden en familieleden in het achterhoofd. Zij vertolken de verschillende karakters in de film, en namen hun eigen ideeën en persoonlijkheden mee, waardoor ze nergens verworden tot clichés. Ze gedragen zich onbeschaamd en vrij; blijkbaar is Naumovski behalve een getalenteerde beeldenmaker ook een geloofwaardige regisseur.
Mafalda Rakoš (1994, Nederland), A Story to Tell. Or: Regarding Male Eating Disorders, www.mafaldarakos.com
Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, Den Haag
Dat ook mannen anorexia kunnen krijgen, is misschien wel bekend, maar is zelden een onderwerp. Mafalda Rakoš, die als jonge vrouw zelf ooit aan de ziekte leed, was nieuwsgierig naar de verhalen vanuit het mannelijke perspectief, en pakte het meteen groots aan. Ze vond elf mannen die ze niet alleen mocht volgen en fotograferen; ook vroeg zij hen tekeningen te maken van hoe ze zich voelen. Dankzij haar krijgen wij daarvan een beeld, dat rechtdoet aan de belevingswereld van de mannen, maar ook een prachtig fotografische vertaling is van hoe zij hun ziekte beleven.
De publicatie die ze maakte is zeer indrukwekkend. Haar foto’s (mooie portretten, close-ups van lichamen, reportagebeelden van het dagelijks leven) worden afgewisseld met rauwe tekeningen uit de innerlijke wereld van mensen voor wie het eigen lichaam de vijand is geworden.
Sophie Wurnig (1993, Oostenrijk), Am Land ist die Welt noch in Ordnung, www.sophiewurnig.at
Gerrit Rietveld Academie, Amsterdam
Nationalisme, rechts-extremisme, feminisme, religie, cultuurkritiek – je zou ook gewoon één onderwerp kunnen kiezen voor je eindexamenproject. Zo niet Sophie Wurnig uit Oostenrijk. In haar serie Am Land ist die Welt noch in Ordnung behandelt zij die ingewikkelde thema’s lekker allemaal tegelijk. Dat is een risico, en je zou ook best kunnen beweren dat niet elk onderwerp even goed uit de verf komt, maar Wurnigs fotografische stijl is zo aantrekkelijk en haar lef is zo groot, dat ze ermee wegkomt. En hoe.
Door haar ogen kijken we naar haar geboorteland. Dat Oostenrijk prachtige vergezichten, frisse berglandschappen en spiegelende meren kent, en gezien wordt als een land van traditie en nostalgie – vertel haar wat. Het zijn clichés, maar ze zitten uiteraard in haar wezen verankerd. Maar er is een punt waarop de idylle verandert in verstikking, waarop traditie en nostalgie overgaan in een vorm van radicale vaderlandsliefde die anderen buitensluit. Waarschijnlijk moest Wurnig weggaan en weer terugkomen om die kenteringen te kunnen zien. En nu vraagt ze zich middels haar fotografie af: waar in dit huidige Oostenrijk is míjn plek eigenlijk?
Bekendmaking winnaar
Op 15 januari wordt in het Nederlands Fotomuseum door de jury de winnaar bekend gemaakt. De winnaar ontvangt van Stichting Steenbergen een stimuleringsprijs van 5.000 euro. Eveneens wordt dan het juryrapport gepubliceerd met daarin een beschouwing op de kwaliteit van de afstudeerexpositie per bezochte kunstacademie. Deze editie bestaat de jury uit Merel Bem (juryvoorzitter en kunstcriticus & schrijver), Henk Wildschut (fotograaf) en Teun van der Heijden (fotoboekenontwerper).
Net als bij de vorige edities, zal er ook dit jaar een publieksprijs zijn. Van 15 november tot en met 12 januari kan het publiek op zaal stemmen op zijn of haar favoriete werk. De winnaar van de publieksprijs wordt tijdens de uitreiking bekend gemaakt.
Eerdere onderscheidingen van het Steenbergen Stipendium zijn ontvangen door onder meer Daniel Siegersma (2018), Eline Benjamins (2017), Kimmo Virtanen (2016), Esther Hovers (2015), Jaya Pelupessy (2013), Willem Popelier (2008), Wytske van Keulen (2005), Petra Stavast (2002) en Andrea Stultiens (1998). Sinds de eerste editie van het Steenbergen Stipendium in 1998 worden de geselecteerde projecten tentoongesteld in het Nederlands Fotomuseum.
De Steenbergen Stichting
De Steenbergen Stichting is in 1961 opgericht door Johan Steenbergen (1886-1967) ter nagedachtenis aan zijn oudere broer Hermann Diedrich Steenbergen (1883-1945). Johan Steenbergen vertrok in 1908 naar Dresden en stichtte daar Ihagee Kamerawerk. Deze fabriek verwierf in 1936 wereldfaam door het uitbrengen van de eerste kleinbeeld spiegel-reflexcamera onder de naam Exakta. In 1928 werd Johan Honorair Consul der Nederlanden. De fabriek werd bij het bombardement van Dresden in 1945 geheel verwoest. Na de Tweede Wereldoorlog is het bedrijf hem afgenomen en door de toenmalige DDR als staatsbedrijf voortgezet.