Het Nederlandse duo Robert Knoth (1963) en Antoinette de Jong (1964) maakte meerdere reizen naar Fukushima in Japan nadat daar op 11 maart 2011 een kernramp plaatsvond die werd veroorzaakt door een tsunami. Ze wilden met eigen ogen zien welke impact dit had op het gebied en de mensen spreken die er woonden. De foto’s, film- en audio-opnames die zij tijdens deze reizen maakten getuigen van de ingewikkelde relatie tussen mens en natuur. In hun boek Tree and Soil brengen ze dit op een indringende manier in beeld. In Fotomuseum Den Haag maken Knoth en De Jong een tentoonstelling rond dit project met foto’s en een audiovisuele installatie.

“In onze pogingen los te komen van de bedreigende natuur heeft de mens oncontroleerbare krachten gecreëerd, die even verwoestend kunnen zijn als de natuur zelf. De technologie komt als een boemerang bij de mens terug”, vertellen Knoth en De Jong. In de dorpen, velden en bossen van Fukushima documenteerden zij de transformaties in het landschap. Planten en dieren nemen de verlaten ruimte in, maar de sporen van de mens zijn nog nadrukkelijk aanwezig. “Het voelde soms alsof we archeologen waren, ergens in de verre toekomst, die proberen vast te stellen wat er is gebeurd.”

Heden en verleden
In Tree and Soil, het boek dat zij maakten naar aanleiding van hun reizen naar Japan, combineren Knoth en De Jong de landschappen die zij vastlegden met objecten uit de Siebold Collectie van Naturalis Biodiversity Center. Geneesheer en ontdekkingsreiziger Philipp Franz von Siebold (1796-1866) was verbonden aan de Nederlandse handelspost op het eiland Deshima voor de kust van Nagasaki. Tijdens zijn verblijf mocht hij enkele reizen maken door het nog grotendeels gesloten Japan. Hij verzamelde een enorme hoeveelheid planten, dieren, schilderingen en andere artefacten van grote cultuurhistorische waarde. Zijn verzameling vormde de basis voor onder andere Naturalis, het Volkenkundig Museum en de Hortus Botanicus in Leiden.?De Siebold Collectie laat in detail zien hoe de Japanse cultuur voortkomt uit en geïnspireerd is door de natuur. Ook verbeeldt zij een tijdperk waarin wetenschappers en ontdekkingsreizigers de geheimen van de natuur probeerden te doorgronden. Met het koppelen van de Siebold Collectie aan hun eigen fotografie verbinden Knoth en De Jong heden en verleden.

‘Fukei’, Japans concept van landschap
Voor hun tentoonstelling in Fotomuseum Den Haag hebben Knoth en De Jong zich laten inspireren door het Japanse concept van landschap,‘fukei’; een combinatie van de karakters voor wind en schaduw die de continue veranderingen in het landschap vat. In statische video-opnames toont het duo de minutieuze ontwikkelingen in de verlaten omgeving van Fukushima. Waterdruppels rollen langs de bladeren, bomen ruisen in de wind. De Japanse ‘nachtegaal’ struikzanger herhaalt zijn klagelijke lied, de krekels zingen bij het krieken van de dag.