I love Banda belicht de verweven geschiedenis van Nederland en de Banda-eilanden
Het Scheepvaartmuseum en documentair fotograaf Isabelle Boon openen op 6 mei om 16.00 uur met een online programma de tentoonstelling I love Banda: een project over de invloed van een koloniaal verleden op de Banda-archipel van vandaag. Vanuit het perspectief van zes jongeren ontvouwt zich een gelaagde vertelling over erfgoed, identiteit, gemeenschapszin en jong zijn.

Dit jaar is het 400 geleden dat Jan Pieterszoon Coen namens de VOC de Banda-eilanden definitief veroverde om een monopolie in de handel op nootmuskaat en foelie te bemachtigen. Daarbij werden de eilanden zo goed als ontvolkt omdat mensen vluchtten, werden vermoord, uitgehongerd of tot slaaf gemaakt. De VOC bevolkte de archipel met tot slaaf gemaakten die op plantages te werk werden gesteld. Banda werd eerste op slavernij gebaseerde kolonie onder Nederlands bestuur. Met I love Banda onderzoekt Isabelle Boon hoe de huidige generatie Bandanese jongeren naar hun geschiedenis kijkt. Welke betekenis heeft het nog alom aanwezige koloniale erfgoed voor hen? En hoe zien zij hun toekomst en die van de eilanden?

“Door de Banda-eilanden vanuit een hedendaags en menselijk perspectief te belichten, heb ik geprobeerd een alternatief te bieden voor het gangbare en eenzijdige imago van Banda als erfgoedparadijs.”
Isabelle Boon over haar project I love Banda

I love Banda
Documentair fotograaf Isabelle Boon richtte haar lens op het Banda van vandaag. Zes jonge eilandbewoners – met wie zij een bijzondere band opbouwde – spelen de hoofdrol in I love Banda, een beeldverhaal dat zich op het eerste oog zonder omwegen aan de kijker presenteert. Beelden uit het persoonlijk leven van de jongeren, van de rijke overlevering van immaterieel erfgoed (reikend van ver voor tot ver na de Nederlandse overheersing), het kenmerkende karakter van de eilandengroep en de dynamiek van het publieke leven passeren de revue. Wie langer kijkt ziet hoe heden en verleden in de beelden een wisselwerking aangaan en een rijkgeschakeerd verhaal vertellen over cultuur, identiteit en religie. Vanuit de belevingswereld, dromen en ambities van Mega Vani, Karis, Ulfa, Ode, Nabila en Nyellow leren we de Banda-eilanden begrijpen als plek in het nu. De handreiking tot verdieping in een beladen geschiedenis is daar, voor wie hem grijpen wil. Naast de tentoonstelling I love Banda komen meer dan vierhonderd foto’s samen in de gelijknamige publicatie.

Geschiedenis van de Banda-eilanden
De bergachtige Banda-archipel is tot halverwege de achttiende eeuw de enige plek op aarde waar nootmuskaat en foelie werden verbouwd. De enorme vraag naar deze specerijen maakte Banda tot een belangrijk handelscentrum. Begin zeventiende eeuw eiste de VOC haar rol in de lucratieve specerijenhandel op. Geen enkel middel werd geschuwd om een monopolie te bemachtigen. Vanwege ‘overtreding’ van een afgedwongen contract werd in 1621 onder leiding van Jan Pieterszoon Coen (1587-1629) door de VOC een strafexpeditie uitgezonden om Pulau Lontar (Banda Besar) te veroveren. Zijn optreden geldt als de gruwelijke slotscène van een stapsgewijze verovering van de Banda-archipel door de VOC. De VOC, die de eilanden na de moorddadige inname als eigen grondgebied beschouwde, introduceerde er een gesystematiseerde muskaatbomenteelt met ‘perken’ (plantages), ‘perkeniers’ (opzichters) en gedwongen arbeid door tot slaafgemaakten. Tot op de dag van vandaag resoneert de Nederlandse koloniale aanwezigheid in de cultuur en het landschap van de eilanden.

Isabelle Boon
Documentair fotograaf Isabelle Boon (1972) verbeeldt de positieve kracht en bevlogenheid van mensen en hun omgeving. Vanuit reële, veelal kleine alledaagse situaties, vertelt ze het grotere verhaal. Respect, zorgvuldigheid, verbondenheid en wederkerigheid zijn belangrijke kernwoorden voor haar werkwijze, die zich kenmerkt door een sterke persoonlijke benadering. Door aandachtig te kijken en gesprekken te voeren, krijgt Isabelle Boon inzicht in het persoonlijke verhaal van degene die ze voor zich heeft. Boons stijl is puur, direct, intuïtief en dichtbij. Ze maakt zo veel mogelijk gebruik van natuurlijk licht en zoekt naar spontane momenten. Foto’s – altijd in kleur – worden niet of nauwelijks bewerkt. Isabelle Boon werkt in binnen- en buitenland. Haar vorige project ‘Heritage in Transition’, over de invloed van herbestemming van koloniale panden en infrastructuur in de oude stadskernen van Jakarta en Semarang op de huidige bewoners en nieuwe gebruikers, is onder meer geëxposeerd in Kota Tua (Jakarta), Kota Lama (Semarang), Museum Volkenkunde (Leiden) en Museum Sophiahof (Den Haag). Een deel van de foto’s die in Het Scheepvaartmuseum te zien zijn, waren eerder tentoongesteld in Rumah Budaya, het lokale museum op Pulau Banda.

Podcastserie & onderzoek naar manuscript
Naast de tentoonstelling I love Banda staat Het Scheepvaartmuseum ook op andere manieren stil bij de verweven geschiedenis tussen Nederland en de Banda-eilanden. In de driedelige podcast Het Scheepvaartmuseum: Banda & Beyond verkent Beyond Walls samen met Het Scheepvaartmuseum, experts, historici en kunstenaars, deze bewogen historie. Aan de hand van verhalen over Banda, vroeger en nu gaan moderators Wim Manuhutu en Glenda Pattipeilohy in gesprek met Aone van Engelenhoven, Romy Rondeltap, Nancy Jouwe, Joëlla van Donkersgoed en Stefanie van Gemert. De eerste aflevering is vanaf donderdag 6 mei te beluisteren op o.a. het Spotify-account van het museum.
Dr. Joëlla van Donkersgoed doet onderzoek naar een in het Maleis opgesteld, verloren gewaand manuscript uit de collectie van Het Scheepvaartmuseum, dat in 1922 door M.S. Neirabatij werd geschreven. Het behandelt de geschiedenis van de eilanden, waarin de Islamitische religie een leidraad is. De hoofdrol in deze geschiedenis is niet weggelegd voor de Europeanen, maar voor lokale leiders en helden. Voor zover bekend is dit manuscript de oudst geschreven bron van de orale geschiedenis van de Banda-eilanden. Het manuscript kan daarom verder inzicht geven en bijdragen aan een meerstemmige presentatie van de geschiedenis van de Banda-eilanden. De resultaten van het onderzoek worden in juni in het museum tentoongesteld.

Het Scheepvaartmuseum
Het Scheepvaartmuseum laat zien hoe water werelden verbindt. Naast tentoonstellingen op historisch vlak, toont het museum werk van hedendaagse kunstenaars. De foto’s van Isabelle Boon sluiten aan bij de missie van Het Scheepvaartmuseum om te laten zien hoe sterk de maritieme wereld en de samenleving verbonden zijn en welke impact dit heeft op het leven van individuen. Met de tentoonstelling I love Banda toont Het Scheepvaartmuseum een hedendaagse visie op de impact van de historische relatie tussen Nederland en Indonesië. Dit stelt het museum in staat om het koloniale- en slavernijverleden voor een breed publiek toegankelijk te maken en de dialoog over dit onderwerp aan te gaan.