Dit jaar is het zestig jaar geleden dat de eerste Turkse gastarbeiders naar Haarlem kwamen. Niet alleen mannen, maar ook vrouwen. De tentoonstelling Vrouwelijke Turkse pioniers gaat in op het leven van de eerste, tweede en derde generatie Turkse vrouwen in Haarlem en zij die terugkeerden naar Turkije. Verhalen van krachtige, vrouwelijke pioniers die in Nederland een nieuw bestaan moesten opbouwen, die leerden omgaan met een dubbele cultuur met alle voor- en nadelen. Inmiddels wonen er vier generaties in Haarlem, die elk in hun eigen tijd pionier waren en zijn. Bij de totstandkoming van de tentoonstelling is intensief samengewerkt met de Haarlems Havva Eryılmaz, Müberra Guclu, Samiye Harbelioglu, Feride Köycü en Gulercan Köycü. Ook hebben leerlingen van het Haarlem College en van de Sakarya Universiteit in Turkije meegewerkt aan deze tentoonstelling, die in Verwey Museum Haarlem te zien is van 29 september 2023 tot 7 april 2024.
Gastarbeiders
In de jaren zestig van de vorige eeuw zaten in Haarlem niet alleen Droste Cacaofabriek en drukkerij De Spaarnestad te springen om personeel, ook bedrijven als Hoogovens, Drukkerij Enschedé, Figee en kousenfabriek Hin wisten niet hoe ze aan voldoende mensen moesten komen. Veel bedrijven richtten zich voornamelijk op het vinden van mannelijke arbeidskrachten, maar er waren er ook die bij voorkeur vrouwen aantrokken, waaronder ook textielbedrijven, wasserijen en de leerbranche.
Veel van de eerste gastarbeiders in Haarlem waren afkomstig uit Emirdağ, een stadje in de provincie Afyonkarahisar in het midden van westelijk Turkije, ongeveer 180 kilometer ten zuidwesten van Ankara. In 1974 woonden er ca. 2000 inwoners uit dit gebied in Haarlem en tegenwoordig komt naar schatting zestig procent van de ruim zesduizend Haarlemmers van Turkse origine uit deze streek.
Tentoonstelling
Aan de hand van interviews, foto’s en video’s met vrouwen uit de verschillende generaties schetst de tentoonstelling het leven van de vrouwelijke Turkse pioniers uit verschillende generaties. Hoe zijn ze in Nederland beland, hoe was hun leven toen ze hier net aankwamen en waar liepen ze tegenaan? Hoe ga je om met de cultuurverschillen, toen en nu?
Educatieproject Erasmus+
Onderdeel van de tentoonstelling is het Erasmus+ educatieproject genaamd The stories of Turkish guest workers in the Netherlands waarbij Erasmus+ het heeft mogelijk gemaakt dat het museum leerlingen van het Haarlem College en van de middelbare school van de Sakarya University in Turkije heeft uitgenodigd om aan de tentoonstelling mee te werken. In Haarlem zijn de leerlingen de gesprekken aangegaan met de derde generatie Turkse vrouwen en in Turkije hebben de leerlingen vrouwen geïnterviewd die na enige jaren in Nederland gewerkt en gewoond te hebben, naar Turkije zijn teruggekeerd. Niet alleen hebben de leerlingen het materiaal geleverd dat op de tentoonstelling te zien is, maar ook gaan de studenten over en weer bij elkaar op bezoek, organiseren zij tentoonstellingen op hun eigen school en hebben zij een digitaal platform opgezet waar alle verhalen en onderzoeken met elkaar worden gedeeld.
Fotografen
Bertien van Manen, Cigdem Yuksel en Bercis G. Metz
Een van de eerste fotografen die de Turkse vrouwen vastlegde was Bertien van Manen. Ze maakte in de jaren zeventig een fotoreeks in de Droste fabriek. Een aantal van deze foto’s is te zien op de tentoonstelling. Fotografe Cigdem Yuksel zocht de vrouwen die op de foto’s staan op en legde ze opnieuw vast.
Fotograaf Bercis G. Metz behoort tot de tweede generatie Turkse vrouwen in Haarlem en wist daarom als geen ander haar generatiegenoten krachtig op beeld te vangen.