In het voorjaar van 2023 presenteert Huis Marseille een retrospectief van de Spaanse fotograaf Carlos Pérez Siquier (1930-2021). Pérez Siquier bekleedde een sleutelpositie in de Spaanse fotografie, eerst door zijn neorealistische werken in zwart-wit en later als pionier van de kleurenfotografie. Hij werd gezien als een buitenstaander in de Spaanse fotografie, omdat hij zijn hele loopbaan bleef wonen en werken in zijn geboortestad Almería, een perifeer gelegen kustplaats in het zuidoosten van het Iberisch schiereiland. Het werk van Pérez Siquier is niet alleen een belangrijke getuigenis van de ontwikkeling van de Spaanse fotografie, maar ook van de culturele en sociaaleconomische transformatie van het naoorlogse Spanje. De tentoonstelling is georganiseerd door Fundación MAPFRE in nauwe samenwerking met Huis Marseille.

In het werk van Carlos Pérez Siquier staan spontaniteit, belangstelling voor de menselijke conditie, ironie en een besef van de kracht van de fotografische blik centraal. In zijn oeuvre deelt hij zijn verbazing over het alledaagse met de kijker. De tentoonstelling biedt een overzicht van zijn belangrijkste series, gemaakt tussen 1957 en 2018: van zijn vroegste werk in zwart-wit, gekenmerkt door een scherpe sociale kritiek, tot zijn latere series in kleur, die het Spanje tonen van de naoorlogse jaren van het Franco-regime, een tijd waarin een ogenschijnlijk vrije en ‘moderne’ consumptiemaatschappij begint te ontstaan. Ook latere series, waarin de harde contrasten van zijn vroege jaren vervangen zijn door meer poëtisch, introspectief werk, maken deel uit van de tentoonstelling.

Focus op La Chanca

Een van de opvallendste kenmerken van Carlos Pérez Siquier is zijn status van ‘perifere’ kunstenaar. Hij vestigt zich niet in een van de belangrijke artistieke centra van Spanje, bijvoorbeeld Barcelona of Madrid, maar blijft zijn leven lang wonen en werken in zijn geboortestad: Almería. In zijn vroegste series is een arme volkswijk van deze stad, bekend als La Chanca, een terugkerend onderwerp. Pérez Siquier koestert een diepe bewondering voor de strijdlust van de inwoners en wil hun manier van leven en sociale interactie, die dateert van vóór de massale trek van het platteland naar de arbeiderswijken van de grote Spaanse steden, op waardige wijze vastleggen. Een belangrijk onderdeel van de tentoonstelling vormt zijn fotoreportage La Chanca. In deze serie maakt Pérez Siquier – eerst in zwart-wit en later in kleur – gebruik van spontane fotografie om de identiteit van de volkswijk vast te leggen, voorbij de armoedige en desolate omstandigheden die hij er aantreft. Hij geeft de bewoners een eigen stem en introduceert een nieuw element binnen het neorealistische genre: gevoel voor humor.

Pionier in kleurenfotografie

Een ander belangrijk thema in de tentoonstelling is het gebruik van kleur. In de jaren zestig stapt Pérez Siquier over op het gebruik van kleurenfilm en maakt verzadigde, sterk contrasterende beelden. Zijn werk weerspiegelt de nieuwe kitscherige consumptiemaatschappij, die voortkomt uit het groeiende massatoerisme aan de Middellandse Zeekust. Pérez Siquier beziet dit fenomeen met een mengeling van belangstelling en verbijstering. Hij gebruikt kleur in eerste instantie om La Chanca vast te leggen, in de series La Chanca en color (1956-1965) en lnformalismos (1965). Maar met name de serie La Playa (1972-1980), waarin hij inzoomt op de golf van toeristen die de stranden van Almería en de rest van de Spaanse Middellandse Zeekust overspoelt, maakt van Pérez Siquier een pionier op het gebied van kleurenfotografie, een techniek die voorheen weinig aanzien genoot als artistiek medium.

AFAL

Zijn positie als buitenstaander weerhoudt Pérez Siquier er niet van om heersende artistieke ideeën radicaal af te wijzen en een drijvende kracht te worden achter het meest invloedrijke fotografiecollectief van zijn tijd: de Spaanse AFAL-groep (Agrupación Fotográfica Almeriense). Samen met de voorzitter van dit collectief, José María Artero, richt hij het tijdschrift AFAL op. Hiermee scheppen zij niet alleen een belangrijk platform voor hun eigen werk, ook bieden zij de interessantste, innovatiefste en invloedrijkste jonge Spaanse fotografen uit hun tijd een podium. De AFAL-groep wordt inmiddels gezien als de belangrijkste moderniserende beweging in de geschiedenis van de Spaanse fotografie. In de tentoonstelling is een selectie van de uitgaves van AFAL te zien.

Collectiepresentatie: Coco Capitán

Aansluitend op het retrospectief van Pérez Siquier toont Huis Marseille ook werk uit eigen collectie: een selectie van het werk van de Spaanse kunstenaar Coco Capitán, die internationale bekendheid geniet met zowel haar autonome als haar toegepaste werk. In haar fotografisch werk richt Capitán haar aandacht op het alledaagse, waarvan ze de vreemdheid en pracht belicht die vaak over het hoofd worden gezien. ‘De kijker wordt actief bij het werk betrokken, als onderdeel van Capitáns visuele dialoog om het gevoel van verbinding te creëren dat in het proces van kijken besloten ligt,’ aldus haar galerie Maximillian William. In die zin kan Capitáns werk als een hedendaagse counterpart worden gezien van dat van Pérez Siquier.

Biografie

Carlos Pérez Siquier (1930-2021) is een sleutelfiguur in de Spaanse fotografie, eerst door zijn neorealistische werken in zwart-wit, en later als pionier van de kleurenfotografie. Hij wordt gezien als een buitenstaander, omdat hij ervoor kiest om te blijven wonen en werken in zijn perifeer gelegen geboortestad Almería aan de Spaanse zuidkust, een gebied dat hij veelvuldig vastlegt in zijn werk. Vanuit hier bouwt Pérez Siquier gedurende ruim zestig jaar aan een fotografisch oeuvre waarmee hij nadrukkelijk aansluit bij het het Spaanse maatschappelijke debat.

Pérez Siquier maakt maatschappelijke transformatie op speelse, maar tegelijkertijd diepgaande en kritische wijze inzichtelijk en verbindt zich hiermee met de popart-beweging, met onafhankelijke filmmakers uit de jaren zestig en met de literatuur van zijn generatie. In zijn werk brengt hij onder andere de rafelranden van de samenleving in beeld, de ingrijpende visuele invloed van franquistische ontwikkelingsprojecten en de culturele schok veroorzaakt door de grootschalige toestroom van buitenlandse toeristen in Spanje. Op subtiele wijze toont hij hoe een nieuwe, kleurrijke en sensuele beeldcultuur een oppervlakkige remedie biedt voor het naoorlogse trauma in de Spaanse kustgebieden.

In zijn latere werk distantieert Pérez Siquier zich van deze beeldcultuur en begint hij persoonlijker, introspectief werk te maken. Verstilde landschappen en interieurs, waar een vredige vervreemding van uitgaat, laten een kunstenaar zien die zich uit de wereld terugtrekt met de woorden: ‘Het enige wat er nu overblijft is mijn blik.’ Het is deze verschuiving – van sociale kritiek via een sceptische viering van de consumptiemaatschappij naar terugtrekking en introspectie – waarin de echte paradigmaverschuiving van de Europese naoorlogse samenleving wordt weerspiegeld.

Catalogus

Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus met bijdragen van de curatoren (Carlos Gollonet, hoofdconservator fotografie bij Fundación MAPFRE en onafhankelijk curator Carlos Martin), een gesprek tussen Carlos Pérez Siquier en fotografiehistoricus Laura Terré, en een essay van dichter, essayist en romanschrijver Juan Goytisolo.

Tentoonstellingstour

Pérez Siquier – Kleuren en contrasten van Spanje wordt georganiseerd door Fundación MAPFRE in nauwe samenwerking met Huis Marseille. De tentoonstelling was eerder te zien in Madrid en Frankfurt en is tussen 25 maart en 18 juni 2023 in Huis Marseille in Amsterdam te bezoeken.

Fotocredit aankondiging: Copyright Carlos Pérez Siquier, Cabo de Gata 1991 (uit de serie Encuentros 1991-2020 coll. MAPFRE c/o Pictoright Amsterdam 2023