In ‘Illusions’ of ‘Illusie’ verkent Frans van As (1949) het verschuivende zelfbeeld dat ontstaat door zich vrijelijk te bewegen langs genderconforme grenzen en leeftijdsbepaalde verwachtingen.

Identiteit wordt door de van Dale gedefinieerd als ‘eenheid van wezen, volkomen overeenstemming.’ Idem is verwant aan het Griekse ‘eidos’ of ‘idos’ dat gezicht kan betekenen, maar ook denkbeeld, voorstelling, idee, en vooral: aard, karakter. Als tweede betekenis noemt Van Dale dan ook: eigen karakter.

Wat gebeurt er wanneer de ‘eenheid’ van het wezen uiteenschuift, en er een wisselwerking ontstaat tussen interne identificatie en uiterlijke expressie?
Het eigen karakter wordt door vele factoren bepaald, gevormd en tot uitdrukking gebracht. Omgeving, afkomst, gender, overtuigingen, aanleg en talent zijn slechts enkele van deze factoren.

Kleding is een van de onvolkomen gereedschappen waarmee de mens iets van dit karakter aan de ander zichtbaar tracht te maken of te benadrukken. Het is een vorm van zelfexpressie en kan een manier zijn waarop we onze positionering ten opzichte van de ander subtiel of minder subtiel onder het voetlicht brengen, de blik van de ander sturen, maar ook de blik op onszelf en daarmee ons zelfbeeld beïnvloeden.

Toen van As’ vrouw tien jaar geleden overleed, realiseerde hij zich dat haar kleding veel meer was dan een vertrouwde verzameling stoffen met textuur en patronen, maar tot op zekere hoogte haar persoonlijkheid belichaamde. Ten afscheid, of wellicht in een poging zich nog eenmaal dichtbij de geliefde persoonlijkheid te voelen, trok hij de kleding aan en maakte er foto’s van.

Dat leverde een vervreemdende gewaarwording op, die het beginpunt vormde van een ontdekkingstocht langs stereotypen en verwachtingspatronen, en een onderzoek naar de innerlijke weerstand die hij in eerste instantie ervaarde om zich in kleding te hullen die traditioneel wordt beschouwd als behorende tot het andere gender.

Toen hij in een later stadium ook make-up toevoegde bleek dit een dimensie meer te vervullen dan dat hij zich ooit had gerealiseerd. De optische illusie sublimeerde. Hij begreep toen dat hetzelfde moet gelden voor veel meisjes en vrouwen: zij transformeren zich dagelijks van natuurlijk in (super) schoonheden of van oud in jong en omgedraaid. Pas nadat hij zichzelf als man van boven de zeventig in een relatief jonge vrouw zag veranderen, begreep hij dat vrouwen verslaafd kunnen raken aan de optische illusie om er jonger of mooier uit te zien.

Zeker in tijden waarin deze illusie middels sociale media platformen versterkt wordt uitgezonden, en velen voor hun zelfbeeld afhankelijk zijn van likes en hartjes; in een tijd waarin de naakte werkelijkheid met filters en kunstmatige intelligentie wordt verbloemd en opgeleukt, krijgen de transformaties een extra lading. Jong en oud, mannelijk en vrouwelijk, kijker en bekekene vechten om een plek op de voorgrond. Doordat de identiteit lijkt af te hangen van de goedkeuring van buitenstaanders, ontstaat verlies van identiteit. De ‘eenheid van wezen’ valt uiteen, met alle negatieve gevolgen van dien.

Met de tentoonstelling ILLUSIE komt FRANS VANAS met werk in een voor hem compleet nieuwe stijl. Was het voorheen olieverf, nu zijn het foto-composities. Maar wat vooral nieuw is, is dat in alle composities hijzelf het model is. Zijn werk laat zien hoe een man van boven de zeventig met behulp van de ‘verfdoos’ zich kan transformeren in een ander gender, jonger en in steeds weer andere gedaanten.