Isabelle Arthuis, Marie-Noëlle BOUTIN, Elina BROTHERUS, Dirk BRAECKMAN, Sébastien CAMBOULIVE, Andre CEPEDA, Federico CLAVARINO, Julien COULOMMIER, Gilbert DE KEYSER, Vicente de MELLO, Marc DENEYER, Paul DEN HOLLANDER, Daniel DESMEDT, Monica ENGLUND, JH ENGSTRÖM, Gilbert FASTENAEKENS, Joan FONTCUBERTA, Alain GERONNEZ, Jean-Louis GODEFROID, Istvan HALAS, Philippe HERBET, Dency KANE, Lucas LEFFLER, Angel MARCOS, Christian MEYNEN, Joël NEPPER, Alain PAIEMENT, Bernard PLOSSU, Sébastien REUZE, Serge VANDERCAM, Jacques VILET…

Zowel de missies als de residenties zijn ontsproten uit een dialoog met verschillende fotografen die in Brussel wilden werken. Er was dus een reële behoefte om deze projecten op te zetten, want het was de wens van de artiesten. Jean-Louis Godefroid

Van 9 juni tot 27 augustus 2023 presenteert Contretype de tentoonstelling Dissonances visuelles, een selectie van foto’s uit haar collectie. Een kunstcentrum of een tentoonstellingsruimte heeft niet a priori een collectie. Het aanleggen en bewaren van een collectie is eerder de taak van een museum. Contretype is echter een uitzondering op de regel en kan er prat op gaan dat het sinds zijn oprichting in 1978 een collectie van bijna 250 werken heeft opgebouwd. Het doel van deze tentoonstelling is een weinig bekend erfgoed, getuige van een geschiedenis van bijna 50 jaar, onder de aandacht te brengen en centraal te plaatsen in de nieuwe richting die Contretype zal inslaan. Maar bovenal is het de bedoeling een project te tonen dat al bijna 50 jaar ten dienste staat van de artiesten.

Als eerste historische plek in België waar fotografie werd tentoongesteld, vestigde Contretype zich al snel als een essentiële ruimte voor het beeld. Jean-Louis Godefroid, een fervent verdediger van fotografie als artistieke expressievorm eerder dan als technisch instrument die de werkelijkheid documenteert, slaagde erin fotografen uit te nodigen die belangrijk waren voor de geschiedenis van de fotografie zowel in België als internationaal. In die tijd was de waarde en bekendheid die aan fotografische werken werden gegeven minder dan vandaag, en was de markt nog lang niet zo competitief waardoor Contretype werken kon tonen van kunstenaars als Peter Downsbrough, Alain Géronnez, Robert Rauschenberg, Daniel Brunemer, Robert Mapplethorpe en Jacques Vilet. Als verlichte geest wist Jean-Louis Godefroid ook de fotografische visie van Edouard Hannon te benadrukken, een ingenieur en een man van de vooruitgang zoals de gecultiveerde bourgeoisie in die tijd kon zijn, een pionier van het picturalisme in België en een stichtend lid in 1874 van de Belgische Vereniging voor Fotografie, in wiens privé herenhuis, in Sint-Gillis, Contretype was gevestigd. Als dank lieten artiesten werken na aan Contretype die de basis zouden vormen van de huidige collectie. De aanwezigheid van werken van Gilbert Fastenaekens, Stefan De Jaeger en Dirk Braeckman uit deze periode weerspiegelt ongetwijfeld het klimaat van vernieuwing en dialoog dat de keuzes van Jean-Louis Godefroid moet hebben gemotiveerd, zoals de golf van militantisme en rivaliteit de officiële kunstsalons van het einde van de 19e eeuw kenmerkten.

In 1998, na 20 jaar activiteit, besloot Jean-Louis Godefroid zijn project te structureren door een artistiek residentieprogramma op te zetten. In het begin, in 1991, als antwoord op een wens van artiesten om «hun blik op de proef te laten stellen door de stad», ging het om een eenvoudige opdracht, een missie zoals ze werden genoemd, met als titel 04°50°. Daniel Desmedt, Gilbert Fastenaekens, Marc Deneyer, Christian Meynen en Jacques Vilet werden uitgenodigd om te werken rond de stad Brussel. Zeven jaar later vormde een tweede missie, deze keer met Belgische en buitenlandse fotografen, de basis van het residentie programma dat zich zou ontwikkelen, genaamd L’image de Bruxelles. Deze residenties hadden twee duidelijke doelen: een hedendaags archief van Brussel aanleggen zonder weliswaar Brussel op te leggen als representatiekader, maar de stad te beschouwen als een van de parameters van het werk van elk van de artiesten in residentie: We stellen de kunstenaar niet in dienst van utilitaire ideeën. Integendeel, het doel is om de fotografen hun artistieke eigenheid te laten uitdrukken en om ontdekkingen en experimenten aan te moedigen die leiden tot een reflectie over het stedelijk landschap, zowel menselijk als architecturaal. (Jean-Louis Godefroid en Denis Stokkink, respectievelijk directeur en voorzitter van Contretype in 1998).

Artiesten van zowel Brussel als elders behoren tot de gasten van Contretype door de jaren heen. Ze worden gehuisvest en krijgen elk een budget voor de productie van nieuwe werken, waarvan ze één of meerdere exemplaren aan de collectie van Contretype schenken. De term “Dissonances visuelles” werd in 2014 gebruikt door de criticus en fotografiehistoricus Michel Poivert om de grote diversiteit aan fotografische stijlen en talen te omschrijven die deze werken kenmerken. Dit eclecticisme onthult ook alle verbeelding die één enkele plaats, Brussel, heeft doen ontspruiten: de vaststelling van een aritmie in de interpretatie van de werkelijkheid.

De collectie Contretype is niet vaak het onderwerp geweest van tentoonstellingen. In 2018 was er deze in het CRP/ (Centre régional de la photographie) in Douchy-les-Mines in NoordFrankrijk, een ander kunstcentrum met een fotocollectie. Dichter bij huis was er in 2014 Brussels Unlimited, résidences d’artistes à Bruxelles in de Centrale d’art contemporain. Danielle Leenaerts, curator van de tentoonstelling, nam de verschillende artistieke benaderingen, de verschillende creaties die uit de residenties voortkwamen en de verschillende gezichten van Brussel als rode draad doorheen de werken. Deze tentoonstelling liet toe om de artistieke en patrimoniale output van jaren van residenties vast te stellen. Contretype blijft residenties aanbieden, de collectie groeit gestaag en daarmee ook ‘het beeld van Brussel’. Belgische of Brusselse kunstenaars spelen hierin een rol, want het is de Brusselse bodem die hun werk voedt, ook al betreft het niet de representatie van Brussel. In zekere zin dragen ook zij bij aan het beeld van Brussel.

Bij het samenstellen van een tentoonstelling in 2023 op basis van de collectie Contretype zullen de representaties van de stedelijke, sociale en menselijke realiteit van Brussel niet ontbreken. Maar het gaat er vooral om esthetische hypotheses te toetsen, verhalen te verbeelden, onverwachte ontmoetingen aan te gaan… dissonanties te organiseren!

copyright beeld aankondiging : Joan Fontcuberta